Özgüvenli Çocuk Yetiştirmek

Özgüvenli çocuk yetiştirmek her anne babanın en çok düşündüğü konulardan biridir.

Özgüvenin anlamını açıklar mısınız?

Cevap: Her anne-baba çocuğunun kendine has kimliğinin olmasını ve özgüvenin gelişmesini ister. Özgüven; çocuğun duygusal ve sosyal olgunluğunun gelişmesi, kendisinin ve başkaların sınırlarını bilen bir birey olması, iletişim ve uygun becerilerinin gelişmesi, eleştirilere açık ve çözümler üretebilecek yapıya sahip olmasıdır. Birçok anne-baba; sınırsızlığı, davranış kontrolünde zorlanmayı özgüven ile karıştırmaktadır.

Özgüven doğuştan mı gelir yoksa sonradan mı öğrenilir?

Cevap: İlk bebeklik döneminden itibaren temel güven duygusunun oluşturulması için anne ve babalara birçok görevler düşmektedir. Temel ihtiyaçlarının zamanında karşılanması, koşulsuz sevgi ve kabul etme, güçlü ebeveyn-çocuk ilişkisinin ilk adımlarını oluşturmaktadır.

Çocuğun kendine güvenmesi için neler yapılabilir bunu örneklerle açıklayabilir misiniz?

Cevap: Her çocuk biriciktir ve bir çocuk diğerine benzemez, bu kardeş bile olsa geçerli bir kuraldır. Farklılıklara saygı göstermek, karşılaştırma yapmamak, onların kendi yetenekleri ile ilgili doğru bilinçlenmelerini sağlayacaktır. İletişim kurarken göz teması kurmak, yaşına uygun kelimelerle konuşmak, onunda kendini ifade etmesine izin vermek, duyguların ifadesini önemsemek iletişimi güçlendirecektir. Anne baba tutumlarının tutarlı ve dürüst olması da önem taşır. Tutarsız rol model olmak çocuğun kendi yeterliliği ile ilgili olumsuz mesajlar olmasına neden olacaktır. Nasıl göründüklerini davranışlarının kabul görülüp, görülmediği ile ilgili düşünceleri ilk olarak ebeveynlerinden duyacak olan çocukların kafalarının karışması da son derece normaldir. Karşılıklı saygı ilişkinin temelinde olması gereken bir unsurdur. Onun birey olduğunu kabul etmek, haklarını görmek ve bunları önemsemek kendisini değerli hissetmesini sağlayacaktır.

Özgüveni gelişmiş bir çocukla, gelişmemiş bir çocuk arasındaki farklılıklar ve başarı oranlarını bize anlatabilir misiniz?

Cevap: Özgüveni gelişmemiş aşırı korumacı ve baskılı ortamda yetişen çocuklar özellikle sosyal hayat içerisinde sıkıntılar yaşamaktadır. Anneden ayrılmak ile ilgi yoğun kaygı duymaktadırlar. Sürekli onay beklerler veya sorunları çözmek konusunda isteksizdirler. Akran ilişkilerindeki rekabeti tolere edemezler bir grubun parçası olmak ile ilgili çabaları pek yoktur. Yaşamlarını kolaylaştıran kendinden daha büyük kişilere yakın olmayı tercih ederler. Kararlar almakta zorlanabilirler. Aslında bu şekilde gelişen çocukların ilerleyen dönemlerde anne çocuk ilişkisinin de bozulduğunu gözlemlemekteyiz.

Özgüven yetersizliğinde ailenin etkisi var mıdır? Bu konuda anne-babaların yaptığı yanlışlar neler?

Cevap: Sağlıklı ev ortamının, korumacı yaklaşımın olmadığı ilişkilerde özgüvenin gelişmesine olanak sağlandığını söyleyebiliriz. Aile ile birlikte ilerleyen yıllarda değişen çevre şartlarının, içinde bulunduğu sosyal ortamın da çocuğun özgüveninde etkisi olmaktadır. Olabilecek bütün olumsuz etkilere rağmen sağlıklı ebeveyn çocuk ilişkisi özgüvenin gelişmesindeki en önemli unsurdur.

Aşırı özgüven sahibi olmanın çocuğun kişilik gelişimine etkileri nelerdir?

Cevap: Aşırı özgüven sahibi olmak sınırlarını bilmemekle tamamlanabilir. Bu durum daha çok anne babaların beklentileri ile şekillenir. Sağlıklı bir özgüven gelişiminde çocuğun yaşından beklenen duygusal ve sosyal olgunluğu göstermesini bekleriz. Ailenin veya çevrenin beklentisi ile bu şekilde davranan çocukların gerçek yaşamın zorlukları ile baş ederken ve kendilik algılarında yetersizlik hissedebileceğini söyleyebiliriz.

Özgüvende genetik etki var mıdır?

Cevap: Özgüven kazanımı tutumlarla gelişen bir süreçtir. Anne ve babanın kişilik yapısı, sosyal becerileri çocuğun gelişimini de etkileyecektir.

Özgüvenin sağlıklı olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Cevap: Kendisi ve deneyimleri ile ilgili aşırı eleştirme, beklenti düzeyini çok yüksek ya da düşük tutmak, yoğun kaygı, sürekli destek görme talebinde bulunmak, sorumluluk almaktan kaçınmak özgüvende sıkıntılar olduğunu gösterir.

Çocukların özgüvenlerini sağlamak için neler yapmak gerekir?

Cevap: Ailelerin beklenti düzeylerini çocuklarının kapasiteleri ile uyumlu olarak belirlemeleri gerekir. Deneyimlendirme fırsatı verilen ve cesaretlendirilen çocukların daha aktif olduğunu gözlemlemekteyiz. Bütün ihtiyaçlarını gidermek, birlikte vakit geçirmek, yapıcı eleştirilerde bulunmak ve ona güvendiğini hissettirmek gelişimini olumlu yönde destekleyecektir.

Çocuklarda özgüven neleri etkiler?

Cevap: Özgüveni olmayan çocukların uyum sorunları yaşadığı gözlenmektedir. Sosyal açıdan kabul görmeyen davranışlar sergilerler. Akran ilişkileri tatmin oldukları ilişkiler değildir. Değersiz, başarısız, hissetme eğilimleri yüksektir. Kaygıları yüksek olduğu için dikkatleri de kolay dağılır. Performans sergilemeleri gereken akademik çalışmalarda zorlandıkları görülmektedir.

Bu konuda anne ve babalara önerileriniz nelerdir?

Cevap: Özellikle 0-6 yaş çocukların eğitim hayatının henüz başlamadığı, daha çok izleyerek ve sosyal ilişkiler içerisinde öğrendiği bir dönemdir. Sezgileri çok güçlü ve yönlendirmeye en açık oldukları dönemdir. Bu dönem içerisindeki olumlu tutumlar ve destek görmeleri gelişimin bütün yüzlerine yansıyacaktır.