ÇOCUKLARDA KİŞİLİK GELİŞİMİ

Kişilik gelişimi insan hayatı boyunca devam eden bir süreçtir fakat en temel kişilik özellikleri çocukluk döneminde kazanılır. Çocuğun; bedensel, ruhsal, zihinsel olarak sağlıklı ve dengeli olabilmesi, gelişim basamaklarının doğru ve başarılı bir şekilde aşılmasına bağlıdır.

Kişilik ve karakter oluşumunda ailenin önemi nedir?

Çocuğun gelişiminde en temel faktör ailedir. Anne babanın çocuğunu yetiştirirken kullandığı tutum, davranış ve yöntemlerin bütünü anne baba tutumları olarak tanımlanır.

Bu nedenle anne babaların kendi tutumlarını tanımaları ve tutumlarına yönelik sonuçları bilmeleri oldukça önemlidir.

Çocuklarda kişilik gelişimi ne zaman tamamlanır?

Bir bebek doğduğunda fiziksel ve psikolojik olarak süreç devam eder. Çocuğun kişilik gelişimi doğumla birlikte başlar ve 6 yaşlarına geldiğinde büyük oranda tamamlanır.

Anne sütü çocuğun gelişimini etkiler mi?

Emzirme anne ile bebek arasında güçlü bir duygusal bağ oluşturmaktadır. Bu güven bağı yaşam boyu etkilemektedir. Emzirme sırasında anne ile bebek arasında kurulan bağ, bebeğin sağlıklı bir kişilik oluşturmasında yardımcı olmaktadır.

Anne-baba tutumlarının gelişime etkileri nelerdir?

Çocuklarda sağlıklı bir kişilik gelişimi için belli yaşlarda edinilmesi gereken birtakım özellikler vardır. Çocuğun bu özellikleri edinmesinde aile ile olan ilişkisi büyük önem taşır. Çocuğun karakteri, ailesinden öğrendiği kişilik özellikleriyle oluşur.

BASKICI/ OTORİTER / KATI ve TUTUCU ANNE BABA TUTUMU:

● Çocuğa söz hakkı tanınmaz.

● Çocuğun komutlara ve kurallara sorgulamadan uyması beklenir.

● Çocuğun ilgi ve istekleri dikkate alınmaz.

● Çocuğa sıcaklık ve şefkat gösterilmez.

● Çocuğun olumlu davranışlarını sözel ya da davranışsal olarak ödüllendirmezler.

● Çocuğun davranışlarına yönelik sürekli eleştiri, yargılama, sorgulama ve suçlama içindedirler.

Baskıcı Ailelerin Çocuk Kişilik Gelişimi Üzerindeki Etkileri

● Kendilerine güvensizlerdir.

● Çocuk kolayca ağlayabilir.

● Okul yaşamlarında fazla başarılı olmazlar.

● Çocuk içine kapanık, çekingen, itaatkâr olurlar.

● İçten içe hırslı, saldırgan ve kızgın duyguları hâkimdir.

● Kolay yalan söyleyebilirler.

● Aşırı hassas ve kırılgan bir kişilik yapısı görülebilir.

AŞIRI HOŞGÖRÜLÜ/SERBEST/ SINIRSIZ ANNE BABA TUTUMU

● Çocuğun davranışlarına hiçbir kısıtlama ya da sınır uygulanmaz.

● Kural ve sorumluluklarla ilgili aile takipçi değildir.

● Çocukların nerdeyse her istedikleri yerine getirilir.

● Anne baba çocuğun davranışına karışmaz, müdahale etmez.

● Çocuğun her istediği sorgulanmadan yerine getirilir.

● Çocuğun yanlış davranışları karşısında aile bazen ikaz etmek dışında herhangi bir yaptırım uygulamaz.

● Çocuk tamamen özgürdür. Özellikle çevresine zarar veren davranışlarda aileler müdahale etmez.

Aşırı Hoşgörülü Ailelerin Çocuk Kişilik Gelişimi Üzerindeki Etkileri

● Bencil, saygısız ve kibirli tutumlar içindedirler.

● Herkes onlara hizmet etmek zorundadır algısıyla büyürler.

● Sabırsız, sorumsuz, bencil ve yalnızca kendi duygu ve düşüncelerine odaklanan bir yapı geliştirirler.

● Şımarıktır.

● Zararlı alışkınlar edinmeye meyillidir.

AŞIRI KORUYUCU ANNE BABA TUTUMU

● Aile çocuğa gerekenden fazla özen gösterir ve üzerine titrer.

● Çocuğun başına bir şey gelir diye kendi başına yapmasına izin vermezler.

● Çocuk ağlamasın, üzülmesin, korkmasın diye koruma çemberine aldıkları çocuklarının hayata dair sıradan olumsuz herhangi bir duygu yaşamasına fırsat vermezler.

● Çocuklarının büyüdüğünü fark etmeyip çocuklarına hep bebekmiş gibi davranırlar.

● Çocuğun tüm ihtiyacı anne ve babası tarafından karşılanır.

Aşırı Koruyucu Ebeveynleri Çocuk Kişilik Gelişimi Üzerindeki Etkileri

Çocuğun aşırı bağımlı ürkek, çekingen ve güven-siz bir kişilik geliştirmesine neden olur.

● Kendi sorununu çözme becerisi kazanmadığından her zaman çevresindekilerin yönlendirme ve fikirlerine tabi yaşar.

● Huzursuz ve kaygılı olur.

● Kaygı düzeyleri yüksek olduğundan davranış bozukluğu (tırnak yeme, kekemelik, alt ıslatma, okul fobisi, yalan, ...vb.) görülebilir.

● Daima dikkat çekmeye çalışır, çevresindekilerin ona hizmet etmesini bekler.

● Mücadele ve zorluklarla tek başına başa çıkmakta zorluk çektiği için çocuk başarısız ve mutsuz olabilir.

DENGESİZ VE KARARSIZ ANNE BABA TUTUMU

● Anne ve baba arasındaki tutarsız davranış ve tutuma maruz kalırlar.

● Tüm çocuklara eşit davranmama, eşit sorumluluklar vermeme

● Bu tip ailelerde genelde kurallar ve sınırlar anlık durumlarına göre değişebilir.

● Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerindeki Etkileri

● Çocuk hangi davranışı, nerede?, nasıl? ,ne zaman? Yapacağı konusunda kararsız kalır ve nasıl davranacağını bilemez.

● İç çatışmalar, huzursuzluk ve öncelikle anne babaya sonra da insanlara karsı güvensizlik oluşur.

● Hangi kararının doğru olacağını kestiremez ve bu nedenle kararlar almakta zorluk çekerler.

● Kendi görüş ve düşüncelerini açıkça söyleyemez.

● Ürkek, herkesin söylediğini kabul eden biri olabilir.

● Sinirli, kavgacı, çabuk kırılıp öfkelenen, yalan söyleyen ve aynı zamanda çabuk duysallaşabilen tepkisel bir kişilik yapısı geliştirebilir.

İLGİSİZ VE DUYARSIZ ANNE BABA TUTUMU

● Anne baba çocuğa karşı pasif ve kayıtsız bir tutum sergiler.

● Anne babalar hoşgörü ve kayıtsızlığı birbirine karıştırabilir.

● Çocuğun olumlu ya da olumsuz davranış ve sözleri üzerinde durulmaz.

● Çocuklarına yeteri kadar zaman ayırmazlar.

● Çocuklarının psikolojik durumlarının farkına varmazlar.

● Çocuğun canı yandığında, kızdığında, küstüğünde görmezden gelerek olumsuz durumların üzerine gidip büyütmek istemezler.

Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerindeki Etkileri

● Değersizlik duyguları çok yoğundur.

● Sorumluluk ve iş takibi gereken durumlara karşı duyarsız olurlar.

● Zamanını iyi değerlendiremezler.

● Sosyal ilişkilerde zayıf olurlar.

● Kural, sınır ve olmazlara karşı ret içindedirler.

● Suç işlemeye, saldırgan davranışlara eğilim gösterirler.

DEMOKRATİK ANNE BABA TUTUMU

● Çocuk tüm yönleriyle kabul edilir.

● Çocuğa sevgi de saygı da gerektiği kadar verilir.

● Çocuğa yön gösterir; alacağı kararlarda serbest bırakırlar.

● Aile içinde güven ve açıklık vardır.

● Çocuğun yetenek ve düşüncelerini geliştirici ortam hazırlarlar.

● Kuralların ve sınırların uygulamasında tutarlı ve kararlı ve sakin olmakla beraber çocuğa kural, sınırların gerçekleştirilmesinde etkin bir rol ve sorumluluk verirler.

● Olumsuz ceza yöntemleri (bağırma, dövme vb) olmadan davranışının sonucunu üstlendiği ortamlar oluştururlar.

● Soru sormaya ve düşüncelerini ifade etmeye teşvik ederler.

● Çocuklarının merak ve keşif duygularının beslerler.

● Çocuklarının kendi kendine yeterli olma ve kendi problemlerini çözme konusunda cesaretlendirirler.

● Aile içi alınan kararlarda çocuğa da bilgi verilir ve/veya fikri alınır.

Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerindeki Etkileri

● Sosyal ortamlara çabuk ve verimli uyum sağlayan ve kabul gören çocuklardır.

● Kendilerine ve başka insanlara güvenirler.

● Özgüvenleri yüksektir; sorumluk ve risk alabilirler.

● Yaratıcıdırlar.

● Dengeli ve uyumludurlar.

● Karar alma becerileri gelişmiştir.

● Kendi haklarını korurlar, başkalarının haklarına saygı gösterirler.

● Kişisel anlamda mutlu ve yeniliklere açık çocuklardır.

● Duygu ve düşünceleri özgürce yaşar ve yansıtabilirler.

MÜKEMMELİYETÇİ ANNE BABA TUTUMU

● Çocuklarından her zaman her şeyin en iyisini en başarılısını beklerler.

● Çocuklarının hata yapmalarına toleransları nerdeyse yoktur.

● Çocuklarını sürekli başka çocuklarla karşılaştırırlar.

● Çocuklarını oldukları gibi kabul etmez ve sürekli çocuğun potansiyelini zorlama eğilimindedirler.

● Çocuklarının istinasız hem kendi hem de sosyal ortam kurallarına uymalarını beklerler.

● Çocukların hatalı ya da eksik olduğunu düşündükleri durumlarda çocuklara ağır cezalar verirler.

● Çocuklarının duygu, düşünce ve davranışlarını sürekli eleştirerek en iyiye teşvik ettikleri inancını taşırlar.

Mükemmeliyetçi Ailenin Çocuk Kişilik Gelişimi Üzerindeki Etkileri

● Başarısızlık ve yenilgiyi kabul edemezler.

● Kendilerine hiçbir zaman güvenleri yoktur.

● Hayat onlar için ya siyah ya beyazdır; örneğin ya çok titiz ya çok dağınık olurlar.

● Yaşamlarında sert ve yalnızdırlar.

● Arkadaş seçimi ve arkadaş ilişkilerini yürütmekte zorluk çekerler.

● Eleştiri ve beğenmeme üzerine ilişkiler kurarlar.

● Bu açılardan bakıldığında çocukların kişiliklerinin oluşumunda temel belirleyicinin aile olduğu daha net olarak görülmektedir.