0-2 Yaş Üstün Zekâlı ve Yetenekli Çocukların Eğitimleri Nasıl Olmalıdır?
İçerikler
Üstün Zekalı Çocukların Gelişim Özellikleri
Üstün zekâlı ve yetenekli bebeklerin aylık gelişimi, zekâ bölümleri normal sınırlar içinde olan çocukların gelişim seyrinden çok daha hızlıdır. Bu nedenle de bu tür bebeklerin düzeyleriyle orantılı olarak bazı alanlardaki eğitimlerini öne çekmek ve düzeylerini yükseltmek gerekmektedir. Bunu gerçekleştirmek için de normal gelişim seyrini bilmekte yarar vardır. Ancak burada önemli olan bebeklerin kronolojik yaşını temel almadan çıkabildikleri düzeye doğru etkinlikleri devam ettirmektir. Bu yüzden doğru planlanan bebek eğitimi oldukça önemlidir.
BEBEKLERİN GELİŞİM EVRELERİ
0-4 aylar arası bebeklerin aylık gelişimi
Normal bebeklerde 0-4 ay arasında, ilk ay boyunca refleks faaliyetler gösterirler. 2. ayın başından 4. ayın sonuna kadar ilginç değişiklikleri keşfetmeye başlarlar. Örneğin, beşiklerinde sallanan oyuncakların bazen hareketsiz kaldığını, bazen sallandığını fark ederler. Artık bebekler hareketleri üzerinde daha istemli bir denetim sağlayabilirler ve onları düzenleme yetenekleri daha fazla gelişme gösterir. Örneğin, sesin geldiği yöne bakabilirler. Gözleriyle hareket eden bir nesneyi izleyebilirler. Bu davranışları bir kez yaptılar mı, bunları yinelemekten hoşlanırlar. Bu dönem bebeğin gelişmekte olan beyni için en kritik bir dönem olabilir. Bebek daha henüz emeklemediği için kendi başına yer değiştiremez. Bu nedenle tüm zihinsel uyarıcıların verilmesi bakıcısına bağlıdır. Bu dönemde, onlara çeşitli görsel, işitsel, dokunsal uyaranlar sunulmasında ve onları farklı sesler, melodilerle tanıştırmakta yarar vardır.
4-8 aylar arası bebeklerin aylık gelişimi
Normal bebekler bu aylar aralığında, neden ve sonuçları ayırma yeteneğini göstermeye başlarlar. Bu dönemde bebeklerin hareketleri dış çevrede yarattıkları sonuçlar üzerinde yoğunlaşır. Burada temel amaç, sonucu sürdürmektir. Örneğin, bebek beşiğinin kenarında sallanan ipe tesadüfen değdiğinde, oyuncağının hareket ederek ses çıkardığını fark eder. Bu olaya rastlantı sonucunda birkaç kez tanık olunca, artık bu sonuca götüren nedeni, yani ipi çekmesi gerektiğini keşfeder. Bu devrede, bastırınca veya sallayınca ses çıkaran veya renk değiştiren veya ipini çekince hareket edip ses çıkaran oyuncaklar önemlidir. Böylece bebek çevre üzerinde etkili olduğunu anlayacak ve bu durum da bağımsız kişilik gelişimini olumlu yönde etkileyecektir.
Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun Uzmanlarla seminerler Uzmanlara danışma8 – 12 ay bebeklerin aylık gelişimi
Bu devrenin en önemli özelliği bebeklerin arzulanan sonuçla kendi hareketleri arasına giren engeli sebat göstererek bertaraf etmeleridir. Eğer bebekler oyuncaklarının görüş alanından kaybolduğunu görürlerse, daha uzun ve sistematik arayış içine girerler. Çünkü artık görüş alanlarından çıkmış olan nesnelerin varlıklarını sürdürdükleri gerçeğine ulaşmışlardır. Hareketlerinde tamamen kasıt vardır. Oyun ve taklit de bu devrede büyük değişime uğrar. 9- 10 aylık normal zihinsel düzeydeki bebekler kapları istif eder, tekerlekli oyuncakları zevkle ipinden çeker. Artık daha önce hiç yapmadığı yetişkinlerin davranışlarını taklit edebilir, hatta bunlar bedenlerinin hiç görülmedik kısımlarıyla yapılacak taklitler olsa da. Bu devrede çocuklara kitap okunmaya başlanmalıdır. Yukarıda belirtilen etkinliklerin çeşitlendirilmesi, problem durumların yaratılması, “babaya bak”, “kediye bak”, “bebeğin ayağına bak” gibi göz ve dili içeren oyunların oynanması yararlıdır.
12-18 aylar arası bebeklerin aylık gelişimi
Bu devrede bebek aktif deneme yanılma yoluyla sorunların çözümü için yeni yollar keşfeder ve keşfinin sonuçlarını görmeye çalışır. Bu devrede çeşitli oyuncakları parktan dışarı atmak bebeklerde sıklıkla görülen bir davranıştır. Bebekler alıp atma davranışını farklı nesnelere uygulayarak sonuçları görmek isterler. Bunların bazısının ses çıkardığını, bazılarının kırıldığını fark eder. Sonuca götürecek yeni yollar keşfedebilmek için denemelerine devam eder. Örneğin oyuncağını yerdeki yastık üzerine attığında, yere attığı zamankinden daha az ses çıktığını fark eder. Böylece, düşen nesneden çıkan sesi denetleme imkânına sahip olabileceğini anlar. Bu aylar arasında, bebek genellikle görüş alanından çıkan nesneyi nereye saklandığını görürse, doğru yerde arar. Nesne seri halinde birkaç yere birden sallanırsa, onu en son saklanan yerde arayacaktır. Bu arada bebek karmaşık ve tamimiyle yeni hareketleri artık taklit edebilir. Basit hünerleri taklit edebilir veya sayfa çevirmek gibi yetişkinlerin günlük yaşamlarında sık sık yaptıkları davranışları taklit etme çabası içine girebilir.
Bu devrede bebeğe çeşitli özelliklere sahip her tür malzeme verilerek, onun bunlarla denemeler yapması desteklenmelidir. Örneğin tahta, lastik, plastik, metal vb. gibi. Ayrıca nesneleri saklama etkinliklerine yer verilmelidir.
18-24 aylar arası bebeklerin aylık gelişimi
Bu devrede bebek zihninden sonuca götürecek yollar düşünür. Deneme yanılma içselleşir, yani zihninde cereyan eder. O anda amaçladığı sonuca götürecek yeni yollar icat eder. Örneğin yüksekte duran oyuncağını alabilmek için üst üste koyduğu yastıkların üstüne çıkarak ulaşmaya çalışır veya kanepenin altına kaçan topunu dışarıya çekmek için oyuncak tırpanından yararlanabilir. O anda çevresinde olmayan nesneleri de farklı odadan alarak çözümleri için kullanabilir. Görüş alanında olmayan davranışları da taklit edebilir. Örneğin, ziyarete gelen yaramaz bir çocuğun davranışlarını misafirler gittikten sonra tekrarlayabilir. Artık uzak olmayan geçmiş ve yakın gelecekle ilgilenen ve böylece planlayabilen, anımsayabilen bir çocuk niteliğini taşımaya başlar. Aynı zamanda sembol kullanma yeteneğinin gelişmesiyle, çocuk dili bir iletişim aracı olarak daha anlamlı bir şekilde kullanmaya başlar. Bu dönemde hayvanlara, taşıtlara, besinlere vb.ne ait görsel malzemeyi çeşitlendirmeli, yumuşak, sert, pürüzlü, düzgün gibi çeşitli dokunsal uyaranlar sunmalı, parmak boyası yapmasına, hamurla oynamasına fırsat sağlanmalı, işitsel uyaranlar olarak çeşitli müzikle, zil, davul vb. gibi müzik âletleriyle, ritimlerle, kafiyelerle tanıştırmalı, yemek, çiçek, doğa vb.ne ilişkin kokulara dikkat çekilmelidir. Bebeğin kendi başına çözümler üretmeleri için de fırsatlar yaratılmalıdır.
BEBEKLERDE DİL GELİŞİMİ
Bir yaşından önce, normalde çocuklar dili anlamlı bir şekilde kullanamazlar. Bu süre boyunca geniş ölçüde “seslendirme” faaliyetinde bulunurlar. Bu seslendirmeler özellikle ilk 6 aya kadar dünyadaki tüm çocuklar için aynıdır, yani her ülkenin çocukları evrensel sesler çıkarırlar ve ileriki yıllarda çıkaracakları seslerden çok daha zengindir. Seslendirmeler konuşmaya hazırlık etkinlikleridir. İlk aylardaki seslendirmelerin büyük kısmını bebek yalnızken sürdürür ve biri dikkatini çekince kaybolur. Bu nedenle, bebeğin seslendirmelerinin kesilmesini bekledikten sonra, yetişkinin benzer sesler çıkararak, bebeğin bu etkinliğini sürdürmesi için uyarıcı rolü oynaması yararlıdır. Sesli uyarıcıları bol çevrede yetişen bebek, daha fazla seslendirme etkinliğinde bulunmakta ve daha çeşitli sesler çıkarabilmekte, konuşmaya daha hazırlıklı hale gelmektedir. Uykudan uyandıklarında acıktıklarını çok kısa süre ağlayarak belirtmeleri için onlara fırsat tanınmalıdır. Bu şekilde çevre üzerinde etkili olduklarını doğumdan itibaren anlayacaklar, bağımsız kişilik geliştirmenin ilk adımını atmış olacaklardır.
Normal gelişim seyrinde bebekler ilk anlamlı sözcüklerini genellikle bir yaş civarında söylerler. 18. ay civarında, çocukların kelime bilgisi artmaya başlar. Yetişkinler çocuklarının kelime bilgisini arttırmak için, ele aldıkları nesnenin niteliklerini somut örneklerle göstermelerinde, tanımını yapmalarında ve benzerlerinden ne bakımdan ayrılık gösterdiklerine çocuklarının dikkatini çekmelerinde yarar vardır.
Normal zihinsel gelişim içinde olan çocuklar 2 yaşına gelince, iki sözcüklü cümleler kurmaya başlarlar. Bu dönemde çocukların dil gelişimi açısından gösterdikleri bir özellik de bazı sözcükleri söylemeden atlamalarıdır. Bu kısaltılmış ifadeleri nedeniyle ilk konuşmaları anlamca çok açık değildir. Bu durumda çocuğun yanlışına, eksik ifadesine dikkat çekmeden sadece doğrusunu tekrarlamakla yetinmelidir.
Bebek eğitimi üstün bebeklerde de çok önemlidir. Üstün bebeklerin tüm alanlarındaki eğitimlerinde önemli olan onların hazır bulunurluk düzeylerine göre onlara yapılacak etkinlikleri, sunulacak problem durumlarını öne çekmektir.
ÇocukluDünya Editörünün mesajı: Yıllar önceki araştırmalara bakıldığı zaman, üstün zekalı çocuklar, yüksek IQ değerine sahip çocuklar olarak bilinirdi. Bu sebeple de bu alanda şüphe duyulan çocuklar yalnızca IQ testleri aracılığıyla ölçülürdü. Fakat son yıllarda yapılan araştırmalar aslında bu IQ testlerinin oldukça yetersiz olduğunu ve dolayısıyla da bu tip çocukların çoğunun tanımlanamadığını göstermektedir. Ayrıca çoğu araştırma da göstermektedir ki yetişkinliklerinde yaratıcı ve zeki olan bireylerin çocukluk yıllarındaki IQ değerlerinin çoğu yüksek değildir.
Üstün zeka, çocuğun farklı alanlardaki davranışlarının gözlemlenmesiyle saptanabilir. Üstün zeka çocukların; okuma, yazma, okuduğunu anlama vb. beceriler, matematiksel ve mantıksal beceriler, müzik ve resim gibi birçok farklı alandaki performanslarında gözlemlenebilir. Bu yüzden de IQ testleri tek başına yeterli değildir. Bu testler çocukların akademik başarılarını bir noktaya kadar kanıtlayabilir.
